Nowojorska Biblioteka Publiczna (NYPL)

Jedno z moich ulubionych miejsc w Nowym Jorku. Bo na Manhattanie, bo ogólnodostępne, bo ma taką ilość książek, że trudno to sobie wyobrazić. Do tego znajduje się w pięknym budynku, po którym bezpłatnie oprowadzają fantastyczni ludzie. Ale po kolei.

Gmach biblioteki, fot. OptimumPx

Tilden, Astor, Lenox

Pomysłodawcą założenia Nowojorskiej Biblioteki Publicznej był Samuel J. Tilden, prawnik, gubernator Nowego Jorku, a także kandydat partii demokratycznej w wyborach prezydenckich. Gdy zmarł w 1886 roku, spadek w niebagatelnej wówczas wartości 6 milionów USD przeznaczył na stworzenie bezpłatnej biblioteki i czytelni dla nowojorczyków.

W tamtym czasie w Nowym Jorku funkcjonowało kilka bibliotek i czytelni. Biblioteki w większości były odpłatne, a bezpłatne czytelnie otwarte były w dni powszednie do 18:00. To wykluczało możliwość korzystania z nich przez pracujących, więc trudno powiedzieć, żeby były ogólnodostępne.

Spadek został oczywiście zakwestionowany przez krewnych Tildena. Środki zaczęły znikać i coraz trudniej było zrealizować ostatnią wolę Tildena. Wykonawcy testamentu postanowili zaprosić do współpracy dwóch fantastycznych nowojorskich mecenasów prowadzących już swoje, dotąd prywatne, biblioteki – Johna  Astora i  Jamesa Lenoxa. W 1895 roku powstała fundacja Astora, Lenoxa i Tildena – New York Public Library. Miasto zgodziło się przekazać fundacji bezpłatnie grunt w fantastycznej lokalizacji i w zasadzie od razu ruszyła budowa głównego gmachu biblioteki.

Otwarcie biblioteki

Uroczyste otwarcie z udziałem ówczesnego prezydenta USA Wiliama Howarda Tafta miało miejsce 23 maja 1911 roku, a następnego dnia biblioteka została udostępniona nowojorczykom. Szacuje się, że tego dnia odwiedziło ją nawet 50 tyś ludzi. Zbiory obejmowały wówczas 1 milion tytułów, a pierwszą wypożyczoną książką była praca „Ideały etyczne naszych czasów” Nitzschego i Tołstoja. Rewers został złożony bibliotekarzowi o godz. 9:08, a książka dotarła do czytelnika 6 min później. Fantastyczny czas o którym dziś NYPL morze tylko pomarzyć. Wszystko dzięki instalacji pneumatycznych rur transportowych oraz świetnie przemyślanej lokalizacji księgozbiorów.

Budynek Stephena A. Schwarzmana

Gmach główny biblioteki był wówczas największą marmurową budowlą w Stanach Zjednoczonych i pochłonął blisko 9 milionów dolarów. Główna czytelnia „The Rose Room” znajduje się na 3 piętrze, ma 91 metrów długości i jest niewiele mniejsza od boiska do futbolu amerykańskiego. Znajdujące się w niej regały mieszczą około 30 tyś tytułów. Natomiast główne księgozbiory znajdują się bezpośrednio pod główna czytelnią, a półki na których stoją książki mają 142 km!

Główna czytelnia, fot. Diliff (cc)

Ponieważ zbiory biblioteki rosną w zawrotnym tempie, obecnie cześć magazynów znajduje się poza budynkiem biblioteki, ale w jej bezpośrednim sąsiedztwie – pod pobliskim Bryant Parkiem.

Oprócz głównej czytelni warto odwiedzić Salę Kartograficzną, na parterze, gdzie zebrano ogromną ilość map i globusów z całego świata. Koniecznie spójrzcie na wspaniały sufit, chyba najpiękniejszy w całym budynku. I w ogóle zwracajcie uwagę  na sklepienia i podłogi w każdej z sal, w której będziecie – często to prawdziwe dzieła sztuki.

Biblioteka dla ludzi

Członkiem biblioteki z możliwością wypożyczania książek może zostać każdy kto ma miejsce zamieszkania w Nowym Jorku, natomiast z czytelni może korzystać każdy, po rejestracji.

Ale Biblioteka ma także ofertę dla niezarejestrowanych czytelników. Naprzeciw głównej czytelni znajduje się sala do pracy. Może do niej wejść każdy i w ciszy czytać czy pracować, prosto z ulicy, niezależnie od tego czy jest zapisany do biblioteki.

Na drugim piętrze znajdują się trzy indywidualne czytelnie, przeznaczone do pracy dla naukowców, badaczy i pisarzy. Jeśli planujecie jakiś projekt wymagający większego skupienia i dłuższego czasu, a stoi za wami jakaś instytucja, to NYPL przydzieli wam taką salę.

Dodatkowo, jeśli badania lub temat książki są wyjątkowo interesujące, Biblioteka Nowojorska może przyznać stypendium. Krótkoterminowe (do 4 tygodni) wynosi 1000 USD miesięcznie, długoterminowe 9 miesięczne w wysokości 70.000 USD. A stypendium możesz otrzymać niezależnie od tego czy jesteś nowojorczykiem.

To dowodzi jak bardzo otwarta na ludzi jest ta instytucja.

Lwy i fontanny

Przed budynkiem stoją dwa majestatyczne lwy. Początkowo nazywane Astor i Lenox, od nazwisk ojców założycieli. Ale w czasie wielkiego kryzysu ówczesny Mer Nowego Jorku Fiorello La Guardia nadał im imiona: „Patience” (Cierpliwość) i  „Fortitude” (Hart Ducha), wskazując na cechy które pomogą nowojorczykom przetrwać trudne czasy.

Źródło: facebook.com/nypl/

Przed wejściem znajdują się też dwie stylizowane na Włoski renesans fontanny. Te z kolei nazywane są „ Truth” (Prawda) i „Beauty” (Piękno), jako symbol najważniejszych wartości, które można odnaleźć w zbiorach biblioteki.

Kubuś Puchatek

W podziemiach biblioteki znajduje się czytelnia dla dzieci. Wejścia do niej też chroni lew, prawie równie majestatyczny, choć wykonany z klocków lego. Najważniejszym eksponatem tej części biblioteki nie jest bynajmniej książka, ale pluszaki. Od 1987 roku w Nowojorskiej Bibliotece mieszka Kubuś Puchatek i Czwórka jego największych przyjaciół: Prosiaczek, Kłapouchy, Kangurek i Tygrysek. To oryginalne maskotki małego chłopca Christopha  Robina Milne, które stały się inspiracją dla jego Taty – Alana A. Milne do napisania najsłynniejszej na świecie książki dla dzieci.

NYPL dziś

Biblioteka Nowojorska dziś to ponad 55 milionów pozycji katalogowych, dostępnych w 88 oddziałach rozsianych po wszystkich dzielnicach Nowego Jorku.  Najważniejsze i najciekawsze, oprócz Gmachu Głównego, to:

  • NYPL for the Performing Arts, znajdująca się w Lincoln Center, gdzie zgromadzone są zbiory dotyczące muzyki, teatru, i tańca. Posiada bardzo bogatą kolekcję DVD i CD z najważniejszych przedstawień teatralnych, baletowych i operowych oraz koncertów na świecie.
  • The Schomburg Center for research in Black Culture – najwieksze na świecie zbiory dotyczące historii i kultury Afrykanów, znajdujące się na Harlemie. Co ciekawe ten oddział biblioteki kolekcjonuje i eksponuje dzieła sztuki, w tym obrazy fantastycznego afroamerykańskiego malarza Aarona Douglasa.
Aaron Douglas. Aspects of Negro Life: From Slavery Through Reconstruction. Oil on canvas, 1934. Źródło: nypl.org
  • Science, Industry and Business Library – w której znajdziemy przede wszystkim pozycje dotyczące nauki i biznesu, ale też nietypowe eksponaty jak np. etykieta znanych cygar Henry George.

Najnowszym udogodnieniem dla czytelników jest stworzona we współpracy z innymi bibliotekami aplikacja SimplyE, która posiadaczom karty NYPL oferuje dostęp do ponad 300 tysięcy ebooków, zarówno klasyki literatury jak i najnowszych bestsellerów. Aplikacja na szczęście oferuje sporo tytułów dostępnych dla wszystkich. Więc jeśli lubicie ebooki i literaturę klasyczną koniecznie zajrzyjcie pod poniższy adres:

https://www.nypl.org/books-music-dvds/ebookcentral/simplye

Informacje praktyczne

Bibliotekę można zwiedzać w godzinach jej otwarcia, a bezpłatne wycieczki z przewodnikiem odbywają się codziennie o 11:00 i 14:00 (w niedzielę tylko o 14:00). Zbiórka w hallu głównym, warto być kilkanaście minut wcześniej, ponieważ ilość miejsc jest ograniczona.

 

Biblioteka w filmie

Na stronach nypl.org wymienionych jest ponad 50 tytułów filmów, które kręcone były gmachu głównym Nowojorskiej Biblioteki Publicznej. Wybrałam kilka, które powstały w różnych okresach i które doskonale pokazują, że mimo upływu wielu lat Biblioteka nie bardzo się zmienia i do dziś jest jednym z ulubionych nowojorskich „plenerów” filmowych.

Kieszonkowiec z South Street / Pickup on South Street (1953), reż. Sam Fuller

Tytułowy kieszonkowiec Skip McCoy długo w bibliotece nie zabawił.  Sprawdza tu mikrofilm, który znalazł w skradzionym portfelu. I tak wplątał się w zimnowojenną aferę.

Śniadanie u Tiffany’ego / Breakfast at Tiffany’s (1961), reż. Blake Edwards

Holly i Paul spędzają dzień spacerując po Mahattanie i pokazując sobie nawzajem nowe miejsca i wielkomiejskie przyjemności. Holly prowadzi Paula do Tiffany’ego na bardzo ekonomiczne, ale zakończone sukcesem zakupy. A Paul zabiera Holly do Nowojorskiej Biblioteki.

Jesteś już mężczyzną / You’re a Big Boy Now (1966), reż. Francis Ford Coppola

Komedia romantyczna z Nowojorską Biblioteką w tle. Możemy zobaczyć wszystkie najbardziej charakterystyczne miejsca: piękne schody prowadzące do głównego wejścia chronione przez dostojne lwy, czytelnię główną oraz pokój z katalogami.

Czarnoksiężnik / The Wiz (1978), reż. Sidney Lumet

Musical w reżyserii Sydney’a Lumeta z Dianą Ross i Michaelem Jacksonem. Klasyczna amerykańska powieść przeniesiona na nowojorski Harlem i pokazująca trudne doświadczenia Afroamerykanów. W filmie jeden z lwów stojących przed głównym wejściem ożywa i towarzyszy Dorotce w jej podróży.

Pogromcy duchów / Ghostbusters (1984), reż. Ivan Reitman

Pierwsza scena filmu ma miejsce właśnie w Bibliotece Nowojorskiej. Duchy straszą, pogromcy próbują je ujarzmić, póki co  bez wielkiego sukcesu. A w filmie możemy tradycyjnie zobaczyć – wejście, czytelnię, ale także podziemia biblioteki.

Kadr z filmu Pogromcy duchów. Copyright Columbia Pictures Industries Inc.

Quiz Show / Quiz Show (1994), reż. Robert Redford
Mój ulubiony film z dzisiejszego zestawienia. Przedstawia kulisy powstawania pierwszych telewizyjnych quizów. Na pewno w filmie częściej zobaczymy Studio NBC i Radio City, ale są również sceny kręcone w Bibliotece Nowojorskiej.

Pojutrze / The Day After Tomorrow  (2004), reż. Rolland Emerich

To właśnie w  Bibliotece  Nowojorskiej schronienie przed mrozem znaleźli Sam Hall (Jake Gylenhaal) i  Laura Chapman (Emmy Rosssum), a ognisko z książek pozwoliło im dotrwać do odwilży.

Co ciekawe, sceny te nie były kręcone w gmachu głównym biblioteki. Zdjęcia to efekt pracy magików od efektów specjalnych, a jak zapewnia NYPL książki nigdy nie były palone w Czytelni Głównej, ani żadnym innym pomieszczeniu biblioteki.